Nieznany odkrywca starożytnej Samarkandy

Autor wystawy: Leon Barszczewski
Do kiedy: 22.02.2011
Miejsce prezentacji: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie

Ulica: Długa 52 ,
Miasto: Warszawa,

Wystawa ma podtytuł „XIX-wieczna Azja Środkowa okiem fotografa, badacza i podróżnika Leona Barszczewskiego”. Był on nieznanym odkrywcą starożytnego miasta w Afrasiabie. Na wystawie będzie można zobaczyć m.in. zdjęcia z Buchary, okolicznych gór, terenów nad rzekami Zerawszan, Fan, Iskander i Jagnob.

Wernisaż: 1.12.2010, godz. 19

W 1885 roku Barszczewski zajął się wykopaliskami archeologicznymi w Afrasiabie – starożytnej Samarkandzie. Stanowisko to odkrył dzięki miejscowym chłopcom, którzy bawili się znalezionymi glinianymi garnkami. Barszczewski zapłacił im za wskazanie miejsca znalezienia tych artefaktów, jak również odkupił od nich same naczynia. Badacz natychmiast przystąpił do prac na stanowisku, co zaowocowało znalezieniem jeszcze tego samego dnia urn oraz srebrnych pojemników z naszyjnikami z pereł, złotymi kolczykami z turkusami i perłami oraz złotą bransoletkę. Barszczewski myślał początkowo, że rozkopał cmentarzysko. Tymczasem, w miarę powiększania się zbioru znalezisk oraz z uwagi na ich różnorodność doszedł do wniosku, że ma do czynienia z domem kogoś zamożnego, np. kupca. Choć nie był on zawodowym archeologiem, to jednak zdawał sobie sprawę z wagi odkrycia, jakiego dokonał. Dlatego też postanowił skrupulatnie wszytko dokumentować, a nawet zaczął przygotowywać się do tych badań metodycznie i merytorycznie. Z dostępnej mu literatury dowiedział się wiele na temat miejsca, które badał. Wnikliwa analiza zebranych materiałów doprowadziła go do słusznego wniosku, że zabytki pochodzą z różnych okresów, począwszy od czasów przedhistorycznych do współczesnych badaczowi.

Drugi etap prac na stanowisku zaowocował odsłonięciem pozostałości kilku domostw oraz znalezieniem kolejnych drobnych przedmiotów użytkowych: pięknie ornamentowanych naczyń, elementów stroju, biżuterii. Zdając sobie sprawę z powagi odkrycia jakiego dokonał, Barszczewski próbował zainteresować badaniami na terenie Samarkandy rosyjskich archeologów. W tym celu wysyłał raporty z odkryć do Petersburga i Moskwy, jednakże odpowiedzi nie uzyskał. Odkryciem zainteresowali się Francuzi, którzy zaproponowali odkupienie zabytków wraz z przejęciem stanowiska. Po długich pertraktacjach Barszczewski zgodził się na odsprzedanie zaledwie niewielkiej części artefaktów. Resztę zbioru postanowił przekazać stworzonemu przez siebie muzeum w Samarkandzie. Można śmiało powiedzieć, że był to swojego rodzaju prezent dla przyjaciół z Buchary – ludzi z którymi obcował na co dzień, których szanował i czerpał inspirację do swych zdjęć.