Wystawa jest wynikiem zrealizowanego przez kolektyw fotograficzny Sputnik Photos projektu Islandzkie opowieści. Jest to opowiedziana językiem współczesnej fotografii historia o dotkniętym kryzysem społeczeństwie na tle niezwykłego krajobrazu i tradycyjnych zajęć. Pięcioro wybitnych
polskich fotografów dokumentalistów oraz islandzcy pisarze i poeci, przedstawiając indywidualne losy Islandczyków, tworzą historie charakterystyczne dla współczesności wyspy – kraju.

Wernisaż: 15.02.2011, godz. 18


Fot. Adam Pańczuk (Sputnik Photos)

IS (not) – 5 polskich fotografów, 5 islandzkich pisarzy, 1 wyspa
Autorzy fotografii: Grupa Sputnik Photos: Adam Pańczuk, Agnieszka Rayss, Michał Łuczak, Rafał Milach, Jan Brykczyński 
Autorzy tekstów: Hermann Stefánsson, Kristín Hei?a Kristinsdóttir, Sindri Freysson, Sigurbjörg ?hrastardóttir, Huldar Brei?fjör?. 

Zrozumieć innego człowieka to wiedzieć więcej o sobie. Rola Innego na starym kontynencie została już przydzielona – odgrywa ją mały, dziwny kraj w połowie drogi do Ameryki, z elfami i przeciwnikami UE. Aby go poznać, trzeba się zmierzyć medialnymi kliszami – jeszcze do niedawna pokazującymi obraz Islandii jako kraju zamożnego, dziś jednak tonącego w kryzysie finansowym, kraju pełnego malowniczych wulkanów, które w jeden dzień potrafią sparaliżować ruch lotniczy nad połową Europy. Fotografowie Sputnik Photos postanowili zmierzyć się z tymi kliszami i uchwycić istotę Islandii, istotę człowieka.


Fot. Jan Brykczyński (Sputnik Photos)

Punktem wyjścia stały się pogańskie tradycje wyspy – mity, legendy, historie przekazywane od pokoleń, do dziś obecne w życiu Islandczyków.

Fotograf Adam Pańczuk oraz towarzyszący mu pisarz Sindri Freysson, opierając się na islandzkiej mitologii, poszukiwali odpowiedzi na pytanie o to, co kształtuje mentalność wyspiarzy. Powstałe fotografie to swoiste „Sprawdzam!” dla ontologii eksportowanej, wypracowanej na potrzeby zewnętrznego, nastawionego na turystów świata.



Fot. Adam Pańczuk (Sputnik Photos)

W przypadku Michała Łuczaka i Hermanna Stefanssona droga do zrozumienia Islandii biegła od logiki świata nadprzyrodzonego do bezlitosnego nieraz prawa natury. Fotografie Michała Łuczaka prowadzą przez narodziny i śmierć; obrazują – przez rozpięte między nimi życie – samotność, braterstwo, rozpacz i zachwyt. Doświadczamy krańcowych sytuacji towarzyszących codziennej walce mieszkańców wyspy z dziką przyrodą. Nie ma tu miejsca na jakikolwiek zbyteczny wysiłek, na aktywność ponad minimum konieczne do przeżycia. Ważne, by czuć miarowy oddech, spokój, mieć czas na wspólne wypicie kawy z wyszczerbionych kubków. 

Zdjęcia Jana Brykczyńskiego to obraz rodziny, w której zwierzę zajmuje równie ważne miejsce co człowiek. Pojenie koni, wypas owiec okazują się tak samo istotne jak wspólny posiłek w ciągu dnia. Cykl życia uchwycony na zdjęciach został opisany przez pisarkę Kristín Hei?a Kristinsdóttir. Codzienne czynności nabierają cech rytuału. Przyglądając im się, Jan Brykczyński niejako zadaje pytanie o rodzinę i stado: Czy rzeczywiście dzieli nas tak wiele?

Fot. Agnieszka Rayss (Sputnik Photos) 

Agnieszka Rayss wspólnie z poetką Sigurbjörg ?rastardóttir stanęły nad brzegami islandzkich jezior oraz przy krawędziach nowoczesnych basenów. Autorki przyjrzały się naturalnym zbiornikom wodnym, od zawsze obecnym w życiu wyspiarzy, jak również luksusowej turystyce, która pojawiła się na Islandii wraz z nowymi technologiami. Woda okazała się islandzkim złotem. Natura została oswojona, natura została sprzedana.

W tę ponazywaną, pozornie bezpieczną przestrzeń wkraczają zdjęcia Rafała Milacha. Jego głód doświadczenia, pragnienie dotknięcia wszystkiego, co poznaje podczas podróży po wyspie, chęć zbliżenia się do każdej spotkanej osoby, zajrzenia w każdy kąt, opatrzenia wszystkiego co napotyka podpisem: „Tu byłem” stawia pod znakiem zapytania ustanowiony jeszcze chwilę temu porządek. Tysiące przedmiotów wołają o komentarz, domagają się uzasadnienia swojej obecności. Ludzie na zdjęciach mają wprawdzie imiona, ale fotografie bardziej przypominają notatnik botanika niż album rodzinny. Czy oni rzeczywiście istnieją? Koło się zamyka. Zapiskom fotograficznym towarzyszy osobisty dziennik podróży Huldara Brei?fjör?a.

Aby poznać Innego, aby przebyć drogę od niewiedzy do lepszego zrozumienia, fotografowie udali się z kontynentu na wyspę. Przybywszy z zewnątrz, poznawali kraj od wewnątrz – z perspektywy towarzyszących im islandzkich pisarzy oraz napotkanych mieszkańców wyspy. Zmagając się ze stereotypami, szukali indywidualnego doświadczenia. Jednak im głębiej poznawali Islandię, tym bardziej zdawali sobie sprawę z tego, jak mało o niej wiedzą. Przyjechali po odpowiedzi, a wrócili z pytaniami. O to, czym jest ta wyspa, i o to, kim jesteśmy my sami.