Sąsiedztwo przeszłości

Autor wystawy: Daniel Pach
Do kiedy: 17.11.2011
Miejsce prezentacji: Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej

Ulica: Wały gen. Sikorskiego 19 ,
Miasto: 87-100 Toruń,
Telefon: 56/ 622 36 49,
Telefon kom.: 600 801 950
strona www: www.etnomuzeum.pl

Historia wzajemnych stosunków pomiędzy Polakami i Żydami jest od dawna i ciągle obecnie tematem wielu badań, publikacji, wystaw. To historia wzajemnej fascynacji, wpływów, ale i trudnych momentów, także takich, które ciągle czekają na swoje wyjaśnienie.

Doświadczenie II wojny światowej i prowadzenie przez hitlerowców eksterminacji ludności żydowskiej spowodowało, że społeczność ta w zasadzie zniknęła z terenów Polski, w tym także z terenów dzisiejszego województwa kujawsko-pomorskiego. Pomimo tego, że Żydzi mieszkający tutaj dawniej nie stanowili tak dużych i ważnych skupisk jak w innych regionach w Polsce, ważne jest przypominanie o tej części naszej historii.

Na terenie obecnego województwa kujawsko-pomorskiego zamieszkiwali głównie Żydzi, będący pod silnym wpływem kultury niemieckiej, a ich podstawowym językiem był język niemiecki. Dotyczyło to przede wszystkim terenów znajdujących się wcześniej pod zaborem pruskim. Społeczność ta nie była bardzo liczna, a na dodatek, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w roku 1918, wielu Żydów przeniosło się na teren państwa niemieckiego. Inna sytuacja była we wschodniej części Kujaw i na ziemi dobrzyńskiej, które stanowiły wcześniej część zaboru rosyjskiego. Tutejsi Żydzi byli mniej zasymilowani, posługiwali się głównie językiem jidysz.

Materialnych śladów po kulturze Żydów w województwie kujawsko-pomorskim pozostało niewiele. Synagogi i cmentarze zostały zniszczone głównie podczas II wojny światowej przez nazistów. Smutne jest jednak to, że niektóre obiekty zniknęły już w czasach powojennych – tak było na przykład z ocalałymi z wojny macewami (nagrobnymi pomnikami) na cmentarzu żydowskim w Toruniu. To samo stało się – i to już na początku lat 90. XX w. – z domem przedpogrzebowym na tym samym cmentarzu.

Więcej szczęścia miały np. te budynki, które służyły za magazyny. Mimo tego, że nie dbano o nie należycie, to dzięki swej użyteczności przetrwały do dzisiaj. Ostatnio rozpoczęto remont synagogi w Fordonie. Jedyny ocalały stary cmentarz, na którym znajdują się jeszcze nagrobki, zachował się w Koronowie.