Zapraszamy na spacer po XIX-wiecznej Warszawie uwiecznionej przez trzech prekursorów polskiej fotografii: Karola Beyera, Maksymiliana Fajansa i Konrada Brandla.

Prezentowane na wystawie najstarsze fotografie miasta przedstawiają przede wszystkim Trakt Królewski od placu Trzech Krzyży do Placu Zamkowego, oraz okolice dzisiejszego placu Piłsudskiego wraz z nieistniejącą już, czy inaczej dziś wyglądającą, zabudową. Na zdjęciach uwieczniono również nowe –  zmieniające charakter Warszawy – inwestycje po obu stronach Wisły, m.in.: powstający na placu Grzybowskim kościoł Wszystkich Świętych, monumentalny, znienawidzony przez mieszkańców sobór im. Aleksandra Newskiego na placu Saskim, budowę dworca kolei warszawsko-terespolskiej czy most żelazny zaprojektowany przez Stanisława Kierbedzia, będący pierwszą stałą przeprawą przez Wisłę. Na wystawie można również obejrzeć nasłynniejszy do tej pory panoramiczny obraz Warszawy czy pierwsze ujęcia wykonane w czasie lotu balonem.  Pierwsi fotografowie stolicy pozostawili po sobie także kadry o fotoreporterskim charakterze. Obraz XIX-wiecznej Warszawy dopełniają zdjęcia gwarnych ulic, zabaw dzieci w Parku Saskim, tętniących życiem targowisk.

Z fotografii wyłania się miasto, które mimo zdegradowania do prowincjonalnego ośrodka administracyjnego w carskiej Rosji,  represji i permanentnego stanu wojennego oraz brutalnej polityki rusyfikacyjnej, wyrosło na największy ośrodek miejski i przemysłowy na ziemiach polskich i które utrzymało pozycję kulturalnej, politycznej i gospodarczej stolicy podzielonego przez trzech zaborców narodu. 

Dzięki kodom QR umieszczonym na każdej planszy możliwe będzie porównanie przedstawionych miejsc z ich współczesnym widokiem.

Zdjecia i sylwetki Karola Beyera i Maksymiliana Fajansa prezentujemy również w albumach w serii wydawniczej „Fotografowie Warszawy” Domu Spotkań z Historią i Muzeum Narodowego w Warszawie. W maju ukaże się trzeci tytuł w serii: Konrad Brandel  (1838–1920).

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Warszawy, Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy, Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Muzeum Sztuki w Łodzi. 

Karol Beyer (1818–1877) jest uznawany za ojca polskiej profesjonalnej fotografii. Już w 1845 roku otworzył w Warszawie atelier. W usytuowanym na rogu ulic Karowej i Krakowskiego Przedmieścia zakładzie stworzył fotograficzny panteon Polaków. Jako jedyny fotograf utrwalił życie codziennie warszawskiej ulicy w czasach patriotycznych manifestacji w pamiętnym 1861 roku oraz stanu wojennego. Wydawał również albumy ilustrowane fotografiami zabytków. Za aktywność społeczną i zawodową był więziony, został skazany na zesłanie. Na mocy amnestii wrócił do Warszawy w 1865, ale do końca życia pozostał pod nadzorem carskiej policji.

Maksymilian Fajans (1825–1890) wykształcony w Szkole Sztuk Pięknych oraz pracowniach artystów paryskich początkowo zajmował się rysunkiem i litografią. W 1862 roku dołączył do oferty modną fotografię i odtąd jego pracowania nosiła nazwę Zakład Artystyczno-Litograficzny i Fotograficzny. Był portecistą i dokumentalistą. Jako fotoreporter utrwalił nowe – dziś często już nie istniejące –  inwestycje: powstające linie kolejowe, wszystkie ówczesne dworce, mosty. Dzięki zainteresowaniu tematami industrialnymi stał się ważnym fotografem prawobrzeżnej cześci miasta. Wypracował własną technologię wykonywania odbitek fotograficznych, uzyskając czekoladowy koloryt, odmienny do standardowej sepi.

Konrad Brandel (1838–1920) początkowo pracował w atelier Karola Beyera, własny zakład otworzył w 1865 roku i prowadził go do przełomu wieków. Utwalił nasłynniejszy do dzisiaj widok panoramiczny Warszawy, wykonał pierwsze zdjęcia Warszawy podczas lotu balonem. Zamiłowanie do pracy w plenerze i reportażu doprowadziło go do wynalezienia „fotorewolweru”, kamery do robienia zdjęć „z ręki”. Jako pierwszy dokumentował stany chorobowe pacjentów warszawskich lekarzy, za co otrzymał tytuł Fotografa Cesarskiego Warszawskiego Uniwersytetu. Wykonane przez Brandla zdjęcia warszawskich ulic pozwalają na drobiazgowe studiowanie życia codziennego w mieście.