Niebo z ziemi

Tomasz Pacan urodził się i mieszka w Kielcach. Tu ukończył naukę, wyższe studia techniczne (Politechnika Świętokrzyska w Kielcach, Wydział Budownictwa Lądowego, dyplom 1995 r.). Tu pracuje w zawodzie, uruchomił własną działalność gospodarczą, powołał i prowadzi własną firmę budowlaną. Fotografuje od kilkunastu lat, należy do grupy kieleckich fotografów "CKF" (od 2002), w roku 2007 został artystą fotografikiem, członkiem ZPAF w Okręgu Świętokrzyskim Związku Polskich Artystów Fotografików w Kielcach.

Od wczesnego dzieciństwa pasją jego życia stały się samoloty. Z czasem bierne obserwacje i uwielbienie dla "maszyn latających" zaczęły nawarstwiać się w pamięci, z przetworzone przez umysł sygnały uporządkowały kosmiczny system wartości związany z funkcjonowaniem tego osobliwego świata. Jak wielu młodych zapaleńców, rozpoczął poznawanie "latającego świata", wstąpił do modelarni lotniczej przy Kieleckiej Spółdzielni Mieszkaniowej na osiedlu Bocianek (1984 - 1990), a następnie uprawiał modelarstwo redukcyjne we własnym mieszkaniu.

  Po zafascynowaniu fotografią, modelarstwo lotnicze ustąpiło nowej miłości w życiu Tomasza. Jako samouk opanowywał arkana techniki i technologii fotografii, a także wyszukiwał trudnodostępną wiedzę o różnych rodzajach samolotów. Z łatwością określa sylwetki maszyn latających, zna tajniki i przeznaczenie poszczególnych modeli samolotów, rozpoznaje specjalne techniki i tajniki maszyn przygotowywanych do startu w pokazach samolotowych. Śledzi, poszukuje oraz uczestniczy w dostępnych mu pokazach lotniczych Air Show w Radomiu, CIAF w Brnie (Czechy), ILA w Berlinie (Niemcy) oraz w "Piknikach lotniczych" organizowanych w miejscach dostępnych dla miłośników lotnictwa i fotografii. Fotografuje samoloty z ziemi. Poszukuje własnego spojrzenia na latający temat. Nie wystarcza mu sfotografowanie samolotu czy grupy maszyn z ziemi, z miejsca wyznaczonego dla publiczności oglądającej pokazy. Poszukuje miejsca, gdzie fotograf będzie miał korzystne oświetlenie tematu w trakcie wykonywania całej akrobacji lotniczej. Zajmuje stanowisko obserwacyjne, oczekuje na rozpoczęcie pokazu, wykonuje niewielką ilość zaplanowanych zdjęć. Solidna wiedza o temacie pozwala mu skutecznie eliminować przypadkowe ujęcia. Nie uznaje pracy z motorem, który wykonuje kilka zdjęcia w ciągu jednej sekundy. Żałuje, że nie może polecieć wraz z samolotami w przestworza : nie ma takiej możliwości.

Tomasz fascynuje się niektórymi częściami aeroplanów, a jego reakcje przypominają zachwyt nad pięknem ciała kobiecego (akty). Bezbłędnie rozpoznaje estetykę ukochanych samolotów, ich kształty, krzywizny linii, harmonię, kompozycję wyglądu całości oraz drobnych części konstrukcji. Oprócz zjawisk optycznych rozpoznaje zapachy (na przykład spalonej nafty lotniczej) oraz dźwięki (niejednokrotnie przekraczające "próg bólu" - ponad 120 decybeli). Z czasem dostrzega aspekty "ruchu powietrza" oraz szczególne zachowania samolotów. Podnieca go specyficzne "drżenie powietrza" zapowiadające nadlatującą eskadrę. Chłonie efekty wizualne, smugi kondensacyjne naturalnie powstające na powierzchni płatowca oraz warkocze dymów sztucznie wytworzone przez specjalne instalacje. Temat jest mu bliski i drogi. Artysta nie poszukuje na siłę, a jedynie pozwala się uzewnętrznić siłom, które w nim tkwią. Swoje serdeczne przekazy dedykuje widzom, z którymi pragnie się podzielić swoim zachwytem nad pięknem wytworzonym przez człowieka.

Wśród licznych fascynacji autora wynalazkami XX wieku fotografia pojawiła się dosyć przypadkowo. Początkowo służyła artyście do dokumentowania wrażeń i wydarzeń towarzyszących pokazom lotniczym. Fotografował już w dzieciństwie. Bezwiednie pozostawał pod wpływem Kieleckiej Szkoły Krajobrazu.

W otaczającym go świecie widzi matematyczny porządek i geometryczny ład. Świat postrzega w szlachetnej gamie czerni i bieli. Podobnie jak koledzy z kieleckiej szkoły krajobrazu "uprawiają" ziemię, tak Tomasz Pacan "uprawia niebo". Dostrzega w nim wytwory myśli i pracy człowieka - samoloty - które w połączeniu z prawami aerodynamiki i specjalnymi programami, tworzą wymyślne linie oraz geometryczne struktury. Zwarty szyk maszyn porusza się w określony sposób, a ponadto pozostawia ślad w przestrzeni, smugi kondensacyjne, dymy spalin oraz warkocze kolorowych dymów z urządzeń rozpylających. Ślady tworzą w rozległej przestrzeni plany : przedplan (mgła), pierwszy plan (smugi dymne) oraz plan główny "pejzażu niebieskiego" z sylwetami eskadry samolotowej. Tomasz, na podobieństwo rolnika, gospodaruje planami, tworząc pagóry utkane z pyłu i dymu. Jego "niebieskie pejzaże" rezygnują z koloru, przedstawiają świat sterylnie czysty, a przy tym piękny i uporządkowany.

  W fotografii Tomasz Pacan próbuje różnych tematów, wykonuje portrety, reportaże z miejsca pracy, krajobraz przemysłowy oraz relacje z pracowni przyjaciół - artystów różnych specjalności. Na przykład uzyskał ciekawe efekty we współpracy z artystą ceramikiem Jerzym Jarmołowiczem. Z reguły pragnie ominąć niemoc i ograniczenia stwarzane przez sprzęt fotograficzny. Rezygnuje z automatów (i aparatów cyfrowych), pracuje chętnie w programie manualnym (który, jego zdaniem jest bardziej posłuszny woli operatora). Między innymi próbami opracował metodę ostro zarysowanego tematu głównego umieszczonego na "zatartym" tle fotografii. Rezygnuje z fotomontażu. Jako fotograf uczestniczył w samochodowych rajdach polskich, między innymi w Rajdzie Elmot, Rajd Kormoran czy w Rajdzie Polski. Zawsze jednak powraca do ukochanego lotnictwa. Coraz bardziej interesują go maszyny napędzane śmigłem, oddające dynamikę ruchu łopat, czy samoloty akrobacyjne, pozostawiające ślady (smugę dymu). Marzy mu się reportaż z lotniska wojskowego, gdzie dominują inne parametry maszyn latających.

Tomasz Pacan uwielbia przestrzeń, niezakłóconą i bezmierną. W zestawieniu z nieograniczoną przestrzenią, w prawdziwej skali jawią się obiekty latające (oraz ich elementy), główni bohaterowie podniebnych pól pejzażu.

Paweł Pierściński